Η ενδοσχολική βία είναι μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη , απρόκλητη, συστηματική και επιθετική συμπεριφορά που έχει ως σκοπό να επιβάλει , να καταδυναστεύσει και να προκαλέσει σωματικό και ψυχικό πόνο σε συγκεκριμένους μαθητές από συμμαθητές τους , εντός αλλά και εκτός του σχολικού χώρου. Η μορφή που μπορεί να πάρει η ενδοσχολική βία είναι λεκτική, ηλεκτρονική, σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική.
ΘΥΤΗΣ
Το ρόλο του θύτη διαδραματίζουν άτομα είτε μεμονωμένα είτε σε ομάδες. Η βία είναι για αυτόν ένδειξη δύναμης και υπεροχής. Έχει αυταρχική και αρχηγική συμπεριφορά, είναι παρορμητικός και αντιδραστικός. Αντλεί ευχαρίστηση και ικανοποίηση όταν κακομεταχειρίζεται τους άλλους και δικαιολογεί τις ενέργειες του λέγοντας πως τον προκάλεσε το θύμα. Παραβαίνει τους σχολικούς κανόνες, δεν έχει υψηλές επιδόσεις στο σχολείο και εμπλέκετε σε καβγάδες τόσο με συνομήλικους όσο και με ενήλικες.
Στη μετέπειτα ζωή του παρουσιάζονται δυσκολίες στην κοινωνική ενσωμάτωση λόγω παραβατικής συμπεριφοράς και εμποδίζεται η δημιουργία εποικοδομητικών σχέσεων. Υπάρχει επίσης κίνδυνος για κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ.
ΘΥΜΑ
Κύριο στοιχείο της θυματοποίησης των μαθητών, στις περισσότερες περιπτώσεις, αποτελεί η διαφορετικότητα. Παιδιά άλλης εθνικότητας, θρησκείας, με κάποια αναπηρία ακόμη και οι καλοί μαθητές, οι πιο μικρόσωμοι ή με παραπάνω βάρος.
Πρόκειται συνήθως για παιδιά εσωστρεφή, ντροπαλά, ευαίσθητα, με λίγους φίλους, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και με δυσκολία να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και τα δικαιώματα τους. Έχουν παθητική στάση απέναντι στη βία, υποχωρούν σε δύσκολες καταστάσεις. Τα θύματα σπάνια υπερασπίζονται τον εαυτό τους ή αντεπιτίθενται. Παρόλο που αναστατώνονται, εκδηλώνουν συνήθως την αναστάτωση με απόσυρση και απομόνωση ή θυμό.
Ενδείξεις ότι το παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού ή βίας
1.Το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο ή να συμμετάσχει σε σχολικές δραστηριότητες με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία. Σε μεγαλύτερες ηλικίες κάνει αδικαιολόγητες απουσίες.
2.Έχει απροσδόκητη μείωση της σχολικής του επίδοσης
3.Στα διαλείμματα περνά το χρόνο του γύρω από τους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία
4.Έχει συχνά σημάδια στο σώμα του και σχισμένα ρούχα
5.Ζητά χρήματα από τους γονείς του γιατί έχασε αυτά που του έδωσαν
6.Υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν.
7.Σταδιακά απομονώνεται πολλές ώρες στο δωμάτιό του και δείχνει αφηρημένος
8.Έχει, σχεδόν πάντα, σφιγμένους τους ώμους, καμπουριάζει όσο γίνεται περισσότερο καλύπτοντας διακριτικά το κεφάλι του και δεν υψώνει το βλέμμα του όταν περπατάει
Αναφορικά με τις ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά που θυματοποιούνται, αυτές ποικίλλουν και αφορούν συμπτώματα άγχους και ανασφάλειας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και μειωμένη αυτοπεποίθηση, συναίσθημα κατωτερότητας, αρνητικό εσωτερικό διάλογο και αρνητική αυτοκριτική. Όλα αυτά τα στοιχεία διαμορφώνουν τον τρόπο που στην ενήλικη ζωή καλούνται τα παιδιά αυτά να αντιμετωπίσουν τις καταστάσεις που προκύπτουν.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ
Το συναίσθημα που κυριαρχεί σ’ αυτά τα παιδιά είναι ο φόβοςμήπως αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο. Με αποτέλεσμα να μένουν αδρανείς παρατηρητές τις περισσότερες φορές. Νιώθουν ενοχές που δεν βοηθούν το θύμα αλλά η ανασφάλεια που βιώνουν μέσα στο σχολικό τους περιβάλλον τα κάνει να σιωπούν. Η αδράνεια όμως αυτή, ο φόβος και η άρνηση βοήθειας στο συνάνθρωπο είναι χαρακτηριστικά που μπορεί να συντηρηθούν στην ενήλικη ζωή.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Έμφαση στην επικοινωνία με τα παιδιά. Η οικογένεια πρέπει να βοηθά τα παιδιά να εκμυστηρευτούν τις ανησυχίες και τα προβλήματα τους. Η εδραίωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης, ότι μπορούν δηλαδή να πουν ότι θέλουν και ότι οι γονείς τους είναι εκεί να τα ακούσουν, να τα βοηθήσουν αλλά και να σεβαστούν τις επιθυμίες τους θα συμβάλλει στο να εξωτερικεύσουν τα παιδιά όσα βιώνουν. Πρέπει τα παιδιά να αναπτύξουν την ανθεκτικότητα, τη διαλλακτικότητα, να μάθουν να θέτουν όρια και να σέβονται τα όρια των άλλων. Γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολικές στερήσεις, οι συνεχείς απαγορεύσεις και η έλλειψη ορίων. Τα παιδιά χρειάζονται ισορροπία, ένα στήριγμα και ένα πρότυπο.
Από την άλλη το σχολικό περιβάλλον πρέπει να βοηθά τους γονείς σ’ αυτό το έργο, να βρίσκεται δίπλα στα παιδιά, να κάνει δραστηριότητες που βοηθούν στην εξάλειψη του φαινομένου και να εφαρμόζει το νομοθετικό πλαίσιο για περιστατικά ενδοσχολικής βίας.