Τι είναι ο θυμός; Είναι απλούστατα ένα από τα βασικά ανθρώπινα συναισθήματα όπως η αγάπη, η θλίψη, η χαρά, ο πόθος, η ανυπομονησία, ο ενθουσιασμός κ.α.
Ο τρόπος που τα συναισθήματα ισορροπούν στην ψυχή μας και στη προσωπικότητα μας καθορίζει το πόσο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι είμαστε, ακόμα και το πόσο υγιείς ή ασθενείς.
Τι είναι ο θυμός; Είναι απλούστατα ένα από τα βασικά ανθρώπινα συναισθήματα όπως η αγάπη, η θλίψη, η χαρά, ο πόθος, η ανυπομονησία, ο ενθουσιασμός κ.α.
Ο τρόπος που τα συναισθήματα ισορροπούν στην ψυχή μας και στη προσωπικότητα μας καθορίζει το πόσο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι είμαστε, ακόμα και το πόσο υγιείς ή ασθενείς.
Ξεκινάμε αποδεχόμενοι το γεγονός πως δεν υπάρχουν ‘’κάλα΄΄ ή ‘’κακά ‘’συναισθήματα. Αυτό που τα κάνει αρνητικά ή θετικά είναι το πως τα χειριζόμαστε τα εκφράζουμε ή δε τα εκφράζουμε.
Το λεξικό προσδιορίζει το θυμό σαν ένα δυνατό πάθος ή συναίσθημα δυσαρέσκειας οργή, αγανάκτηση, ένταση.
Ο θυμός των παιδιών
ΤΙ EINAI O ΘΥΜΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΕ ΤΙ ΑΛΛΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΡΥΒΕΙ;
Τι είναι ο θυμός; Είναι απλούστατα ένα από τα βασικά ανθρώπινα συναισθήματα όπως, η αγάπη η θλίψη, η χαρά, ο πόθος, η ανυπομονησία, ο ενθουσιασμός κ.α.
Ο τρόπος που τα συναισθήματα ισορροπούν στην ψυχή μας και στη προσωπικότητα μας καθορίζει το πόσο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι είμαστε, ακόμα και το πόσο υγιείς ή ασθενείς.
Ξεκινάμε αποδεχόμενοι το γεγονός πως δεν υπάρχουν ‘’κάλα΄΄ ή ‘’κακά ‘’συναισθήματα. Αυτό που τα κάνει αρνητικά ή θετικά είναι το πως τα χειριζόμαστε, τα εκφράζουμε ή δεν τα εκφράζουμε.
Το λεξικό προσδιορίζει το θυμό σαν ένα δυνατό πάθος ή συναίσθημα δυσαρέσκειας, οργής, αγανάκτησης, έντασης.
Ο Θυμός γεννιέται μέσα από το άγχος, το φόβο , τον πόνο, την αίσθηση αδυναμίας, ενοχής, μη κατανόησης και προσοχής, της αδικίας που τους γίνεται ή που νομίζουνε ότι τους γίνεται από τους άλλους.
Σημαντική είναι η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους γονείς και το παιδί από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, και κυρίως ο χρόνος που περνούν μαζί, έχει άμεσες επιπτώσεις στον τρόπο που το παιδί βιώνει τον εσωτερικό και εξωτερικό του κόσμο, αλλά και στον τρόπο που θα μάθει να διαμορφώνει σχέσεις ως ενήλικας.
Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον στο οποίο οι γονείς εκφράζουν την αγάπη τους και την προσφέρουν σταθερά, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά του παιδιού, τις επιδόσεις του και τις προσδοκίες τους, μαθαίνει ότι το σέβονται και το αγαπούν για αυτό που είναι. Βιώνει λοιπόν μια αρμονική αγάπη η οποία του προσφέρεται άνευ όρων.
Εάν το παιδί μεγαλώνει μαθαίνοντας να αγαπάει αρμονικά δε θα φοβάται να εκφράζει και τα συναισθήματα του και βέβαια και το θυμό.
Πολύ συχνά αυτό που συναντάμε στη κοινωνία μας είναι να θέλουμε να καταστείλουμε το θυμό. Ο θυμός μοιάζει να είναι μια από τις εκδηλώσεις που μας τρομάζουν περισσότερο , και ο δικός μας και των άλλων. Συχνά κάνουμε το παν για να τον υπερνικήσουμε να τον κρατήσουμε μακριά, να τον συμπιέσουμε, να υποκριθούμε πως δεν υπάρχει.
Ο θυμός όμως έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με όλες τις όψεις της ζωής δηλαδή έχει μια αρχή μια εξέλιξη ένα τέλος.
Ωστόσο ο θυμός θα μπορούσε να είναι κι ένα πλησίασμα προς τους άλλους, αν και με ακατάλληλο τρόπο, είναι μια σημαντική προσπάθεια επικοινωνίας.
Ο θυμός είναι μια προσπάθεια να βρεθεί διέξοδος σε εντάσεις και παρορμήσεις που συσσωρεύτηκαν μέσα μας μέχρις ότου έγιναν αβάστακτες και είναι ανάγκη να βρουν μια διέξοδος.
Πολύ εύκολα, επίσης, μιμούνται επιθετικές συμπεριφορές τόσο των ενηλίκων όσο και των συνομηλίκων τους, αλλά επηρεάζονται και πολύ συχνά από βίαια παιχνίδια ή από ταινίες που παρακολουθούν στην τηλεόραση.
Ο θυμός του παιδιού σχετίζεται και με το θυμό του γονιού.
Όταν χάνουμε την ψυχραιμία μας με τα παιδιά μας, μπορεί να φτάσουμε σε ακραίες εκφράσεις και συμπεριφορές που θα διστάζαμε να χρησιμοποιήσουμε καβγαδίζοντας με έναν ενήλικα. Φωνάζουμε, προσβάλλουμε και κάνουμε επιθέσεις, για να κατακλυστούμε αμέσως μετά από ενοχές και να πάρουμε αποφάσεις ότι δεν θα διολισθήσουμε ποτέ ξανά στα ίδια λάθη. Τέτοιου είδους αποφάσεις δεν είναι μόνο μάταιες, αλλά συχνά καταστροφικές, καθώς προσθέτουν απλώς λάδι στη φωτιά.
Ο συναισθηματικά υγιής γονιός. Έχει επίγνωση του θυμού του και τον σέβεται. Δεν κρύβει τα συναισθήματά του, χρησιμοποιεί το θυμό του σαν πηγή πληροφορίας και ένδειξη ότι νοιάζεται για το παιδί του, και έτσι τα λόγια του βρίσκονται σε συμφωνία με τα συναισθήματά του.Η έκφραση θυμού εκ μέρους του γονέα είναι φυσιολογική, αναπόφευκτη και συχνά χρήσιμη. Αρκεί να γίνεται με τρόπο που προσφέρει ανακούφιση στον ίδιο, βοηθά το παιδί να κατανοήσει καλύτερα τι συμβαίνει και δεν προκαλεί βλαπτικές παρενέργειες σε καμία από τις δύο πλευρές.
Μπορούμε επομένως να εκφράσουμε ανοιχτά το θυμό μας, φτάνει να μην επιτιθέμεθα στην προσωπικότητα του παιδιού. Αυτό μπορεί να γίνει αν απλώς ονοματίσουμε αυτό που νιώθουμε, στην ένταση που το νιώθουμε, εξηγώντας τι μας το προκάλεσε. Μπορούμε ακόμα να εκφράσουμε λεκτικά την παρόρμηση που έχουμε για δράση. Βλέποντας μας να εκφράζουμε θυμό με τρόπο ασφαλή και αποδεκτό, τα παιδιά μας μαθαίνουν ότι και ο δικός τους θυμός δεν είναι καταστροφικός και μπορεί να εκτονωθεί χωρίς κανείς να πάθει κακό.
Σκεφτείτε πως μπορεί εσείς να συμβάλλετε στο πρόβλημα:
Μπορώ να δω τη συγκεκριμένη κατάσταση με άλλο μάτι; Μπορώ να δω την αστεία της πλευρά;
Τι σκέφτομαι όταν είμαι θυμωμένος; Μήπως οι σκέψεις μου τροφοδοτούν το θυμό μου;
Υπάρχουν άλλα πράγματα που με απασχολούν, με στενοχωρούν, με θυμώνουν ή με αγχώνουν και επηρεάζουν τη στάση μου;
Είναι το ζήτημα αρκετά σοβαρό για να μπω σε σύγκρουση ή μήπως θα έπρεπε να το αφήσω στην άκρη;
ΠΩΣ ΤΟΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΘΥΜΟ
Σημαντικό είναι να καταλάβετε ότι το παιδί έχει δικαίωμα να νιώθει και θυμό. Τα παιδιά δεν είναι όπως οι ενήλικες που μπορούν να διαχειριστούν το θυμό με τη λογική -ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά δεν είναι πάντα κατάλληλα να το κάνουν αυτό, αφού δεν γνωρίζουν τη διαφορά των συναισθημάτων με τη λογική. Τα ξεσπάσματα θυμού δεν είναι πάντα προσχεδιασμένα από το παιδί, δεν προσπαθεί, άλλωστε, να σας εκμεταλλευτεί. Μπορεί όμως να το κάνει καθώς δοκιμάζει τις δυνάμεις του αλλά και τα όριά σας. Σε τέτοιες στιγμές οι γονείς δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν και δυστυχώς πολλές φορές νιώθουν ντροπή ότι τους «ακούει η γειτονιά» ή όταν έχει άλλους μπροστά. Τα όρια λοιπόν που βάζετε στο παιδί σας είναι αυτά που θα το κάνουν να διαχειρίζεται το θυμό του.
Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να διαπραγματευτείτε προσανατολίζοντας το παιδί από την παράλογη απαίτηση, προς την πιο λογική και εφικτή. Αν όμως δείτε πως δεν γίνεται τίποτα, απλώς αφήστε το να ξεσπάσει. Σημαντικό είναι να προσέξετε να μη χτυπήσει, άρα απομακρύνετε το σε έναν πιο ασφαλή χώρο, χωρίς βίαιες κινήσεις και στη συνέχεια δείξετε του ότι το αγνοείτε. Οι υπερπροστατευτικές μητέρες, σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να νιώθουν ενοχές και δεν πρέπει να κάνουν το χατίρι στο παιδί τους επειδή το λυπούνται ή για να μη ρεζιλεύονται μπροστά σε κόσμο.
Αξίζει, επίσης, να αναφέρουμε ότι οι αυστηρές ποινές και κυρίως η σωματική τιμωρία έχουν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που αναμένονται. Τα παιδιά που έχουν τιμωρηθεί αυστηρά, κυρίως με «ξύλο», εμφανίζουν μακροπρόθεσμα διαταραχές συμπεριφοράς και μεγαλύτερη επιθετικότητα απ’ ότι τα παιδιά που είχαν επιεικέστερη μεταχείριση. Η επιθετικότητα γεννά επιθετικότητα και ο γονέας-τιμωρός αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Ως γονείς έχετε την ευθύνη να προλαμβάνετε τις κρίσεις θυμού και δεν πρέπει να αφήσετε το θυμό να κυριεύσει το παιδί σας. Πρέπει να προσπαθήσετε να κάνετε το παιδί να ελέγχει το θυμό του και όχι ο θυμός το παιδί.
Πρέπει να ακούμε το θυμό τον δικό μας και των άλλων και ιδιαίτερα των παιδιών και αν είναι δυνατόν σιωπηλά χωρίς να τους προκαλούμε τρόμο και χωρίς να τα απομακρύνουμε από εμάς για να βρεθεί μια διέξοδος προς τα εμπρός και όχι προς την οπισθοδρόμηση και κάθε φορά που βρίσκουμε τρόπους διαφορετικούς εύκολα ανακαλύπτουμε και άλλες δυνατότητες που πριν δεν είχαμε καταφέρει να προσδιορίσουμε ούτε να βιώσουμε.
Αν δυσκολευόμαστε πολύ να ακούσουμε τους θυμούς είναι γιατί κάτι τέτοιο από πλευράς μας σημαίνει να αποδεχόμαστε και να ερχόμαστε σε αντιπαράθεση με τον πόνο, με το άγχος και αλλά συναισθήματα που κρύβονται από πίσω του και που μπορούν να ξυπνήσουν και μέσα μας. Συνήθως για να μη τα νιώσουμε αυτά αντιδρούμε με τον ίδιο τρόπο, φαύλος κύκλος. Στο θυμό απαντάμε ή με θυμό ή με φυγή.
Ως γονείς πρέπει να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει γιατί θυμώνει. Με αυτόν τον τρόπο, όταν το παιδί σας εξηγήσει γιατί θυμώνει, αφενός θα ηρεμήσει αφού θα μιλήσει για το θυμό του και αφετέρου θα νιώθει και χαρούμενο, αφού οι γονείς του έχουν καταλάβει τους λόγους που θύμωσε. Αν ο εκνευρισμός του παιδιού έχει ξεπεράσει τα όρια, σταματήστε το άμεσα και στείλτε το στο δωμάτιό του (αν είναι ασφαλές) για να ηρεμήσει. Αργότερα, όταν θα έχει ηρεμήσει, αφιερώστε όσο χρόνο χρειάζεται για να του εξηγήσετε ακριβώς τι έκανε και για ποιο λόγο δεν εγκρίνετε τέτοιες πράξεις και συμπεριφορές. Μην ξεχνάτε ότι αν δείξετε στο παιδί σας αποφασιστικότητα, θα νιώθει πιο ασφαλές και θα αποδεχτεί την τιμωρία ή αυτά που του λέτε θα γίνουν αποδεκτά από εκείνο, αφού θα γνωρίζει ότι δεν υπάρχει τρόπος να διαπραγματευτεί. Όσο πιο συγκεκριμένοι και ξεκάθαροι είστε στο τι του ζητάτε τόσο λιγότερα περιθώρια αντίδρασης και αντιρρήσεων του αφήνετε. Ακόμη, βοηθήστε το να αναπτύξει ένα σχέδιο ελέγχου του θυμού του. Μπορείτε σε κάποια στιγμή όταν είναι ήρεμο ή σε κάποια οικογενειακή εκδρομή, να συζητήσετε μαζί του για το θυμό και να του προτείνετε τι να κάνει κάθε φορά που θυμώνει, π.χ. να ακούει μουσική, να βγαίνει έξω για να παίξει ή να κάνει ένα ντους. Καλό είναι το ίδιο το παιδί να καταγράψει τις ιδέες του και να τις τοποθετήσει σε ένα εμφανές σημείο και κάθε φορά που τις υλοποιεί, να του λέτε μπράβο που τα κατάφερε. Επίσης, μπορείτε να φέρετε αντιμέτωπο το παιδί σας με τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του.
Mικρές συμβουλές
• Παρατηρήστε πότε συμβαίνουν οι κρίσεις θυμού του παιδιού.
• Προσανατολίστε το παιδί σε κάτι που το ευχαριστεί.
• Κάντε συμφωνία μαζί του, αλλά αποφύγετε τους εκβιασμούς.
• Μην καταρρέετε, γιατί η δική σας συμπεριφορά αντανακλά στη δική του συμπεριφορά.
• Βοηθήστε το παιδί σας να καταλάβει τις λανθασμένες συμπεριφορές.
• Ο αρνητικός και απαισιόδοξος τρόπος που έχουν οι γονείς στην καθημερινότητα, τους προκαλεί θυμό και δεν αφήνει τα παιδιά να σκέφτονται θετικά.
• Προσπαθήστε την ώρα του θυμού να κάνετε τα παιδιά να σκεφτούν τι πραγματικά θέλουν. Έτσι θα τους αποσπάσετε την προσοχή από το θυμό στην επιθυμία.
• Πείτε στο παιδί ότι αν ηρεμήσει και σταματήσει να φωνάζει, θα μπορείτε να το συζητήσετε και να βρείτε μαζί μία λύση.
• Βοηθήστε το να ανακαλύψει τρόπους να εκφράζεται όταν θυμώνει, αντί να χτυπά άλλα άτομα ή να σπάει αντικείμενα. Π.χ. γεμίστε μία μαξιλαροθήκη με πούπουλα και όταν το παιδί θυμώνει, αφήστε το να τη χτυπά. Έτσι του δείχνετε ότι δεν πρέπει να χτυπάμε κανένα άτομο αλλά ούτε να σπάμε αντικείμενα.
• Ο θυμός και ο εκνευρισμός από τους γονείς είναι κάτι που μπορεί να μιμηθεί το παιδί.
• Προσπαθήστε να εξηγήσετε τις συνέπειες που έχει η συμπεριφορά του προς εσάς. Π.χ. μπορείτε να πείτε στο παιδί σας ότι με αυτήν του τη συμπεριφορά σας πληγώνει.
• Μην ανταποκρίνεστε στο δικό του θυμό με το δικό σας, γιατί με αυτό του δείχνετε ότι είναι εντάξει να θυμώνει.
• Θέστε ως κανόνα στο σπίτι ότι «οι διαφορές και τα προβλήματα πάντα λύνονται όταν ηρεμήσουμε και είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε το θέμα που μας θύμωσε».
• Δώστε την ευκαιρία στο παιδί σας να περνά αρκετές ώρες στο πάρκο, όπου μπορεί να τρέξει και να παίξει έντονα, για να μπορεί να διοχετεύσει την ενέργειά του σε ευχάριστες δραστηριότητες αντί σε θυμό και τσακωμούς.
• Πρέπει να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει πως τα συναισθήματα θυμού είναι φυσιολογικά, αλλά υπάρχουν αποδεκτοί και μη αποδεκτοί τρόποι αντιμετώπισής τους.
Ο θυμός μπορεί να καταπιεστεί, και στη συνέχεια να μετατραπεί σε κάτι άλλο ή να στραφεί προς μία άλλη κατεύθυνση. Αυτό συμβαίνει όταν κρατάμε το θυμό μέσα μας, σταματάμε να σκεφτόμαστε αυτό που μας θύμωσε. Στόχος είναι να παρεμποδίσουμε τις πιθανές βλαπτικές του επιπτώσεις και να το μετατρέψουμε σε κάτι πιο δημιουργικό. Το πρόβλημα είναι ότι αν δεν του επιτρέψουμε να εξωτερικευτεί, ο θυμός μπορεί να στραφεί προς τα μέσα – στον εαυτό μας. Ο εσωτερικευμένος θυμός μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη και προβλήματα σωματικής υγείας.